«ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ»..... Του Νίκου Ι. Κωστάρα

 29 Μαΐου 1453. «Εάλω η Πόλις». Φρικιαστικότερη κραυγή δεν ακούστηκε ποτέ σε πόλη ανθρώπου ωσάν να έφτανε η συντέλεια του κόσμου. 

Η πτώση της Βασιλεύουσας επεσφράγισε το τέλος του Μεσαιωνικού Ελληνισμού, την τελευταία ημέρα της ένδοξης πολιτείας, που ίδρυσε χίλια διακόσια χρόνια ο Μέγας Κωνσταντίνος και του «Λεωνίδα» του Βυζαντίου, του τελευταίου Αυτοκράτορα, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, του «μαρμαρωμένου Βασιλιά». Μια μαύρη σελίδα της παγκόσμιας ιστορίας γραμμένη με το αίμα των Βυζαντινών. Ημέρα πένθους για τον Ελληνισμό. Αλλά και ημέρα μνήμης.

.‏

            Κι όμως το πέπλο ιστορικής λησμονιάς έχει σκεπάσει την ελληνική μνήμη με αποτέλεσμα να κινδυνεύουμε με εθνικό αποχρωματισμό, διαπιστώνοντας την αρνητική εικόνα που παρουσιάζει, τόπος και λαός, σε ότι έχει σχέση με αυτά που ονομάζουμε «Εθνικά θέματα». Έτσι επιχειρείται επί δεκαετίες τώρα η διάβρωση της ταυτότητας του Γένους των Ελλήνων μέσω της ιστορικής αγνωσίας και παραπλάνησης της Ελληνικής ιστορίας. «Η Ιστορία εκδικείται αυτούς που την αγνοούν» (Κ. Τσατσος). Υπάρχουν όμως αντισώματα που τιμούν τη μνήμη του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά» θυμούνται την Άλωση και τους θρύλους της κι έτσι ενοχλούν και αναταράσσουν τα λιμνάζοντα νερά της ιστορικής μνήμης κάθε χρόνο.

            Η 29^η Μαίου 1453 φέρει στην Εθνική μνήμη τα θλιβερά γεγονότα της πτώσης της Βασιλεύουσας, γιατί κανένα γεγονός της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας δεν είχε το τραγικό μεγαλείο της πτώσης και κανένα μεγάλο γεγονός δεν σφράγισε τόσο βαθιά την ψυχή του λαού μας όσο η Άλωση που χαρακτηρίστηκε «συμφορά μεγίστη των κατά των οικουμένη γενομένων, από τον Λαόνικο Χαλκονδύλη ενώ ο Στέφαν Τσβάιχ χαρακτήρισε ως μοιραία στιγμή της ανθρωπότητας». Ένα ιστορικό γεγονός μεγάλης σημασίας, όχι μόνο για τους Έλληνες αλλά για την Παγκόσμια ιστορία. Το Βυζάντιο ήταν πρόμαχος όχι μόνο του Ελληνισμού αλλά και του Χριστιανισμού επί μία και πλέον χιλιετία. Το Βυζάντιο υψωνόταν αληθινό προπύργιο της Δύσης, ασάλευτος κυματοθραύστης πάνω στον οποίο ξεσπούσαν κάθε φορά τα άγρια στίφη των βαρβάρων της Ανατολής.

            Αλλά το πρώτο πλήγμα κατά της ισχυρής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καταφέρθηκε αρχικά από τη Δύση, τους Σταυροφόρους της Δ’ Σταυροφορίας το 1204 μ.Χ. Ο Άγγλος Βυζαντινολόγος Στήβεν Ράνσιμαν αναφέρει: «Η δυνατότητα κατακτήσεως υπό των Οθωμανών της Κωνσταντινουπόλεως οφείλεται στο έγκλημα  των Σταυροφόρων του 1204... στις 29 Μαίου 1453 ένας πολιτισμός σαρώθηκε αμετάκλητα». Μετά το 1204 έπνεε τα λοίσθια. Έγινε μια τρεκλίζουσα αυτοκρατορία. Περιορισμένη εδαφικά, εξαντλημένη οικονομικά, διχασμένη θρησκευτικά σε ενωτικούς και ανθενωτικούς, προδομένη και βαθιά πληγωμένη από τους Δυτικούς, εξουθενωμένη από τις ενδοδυναστικές διαμάχες περίμενε μοιρολατρικά «τον Τούρκο να την πάρει» (Κ. Παλαμάς).

            Σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή βρέθηκε στην Βασιλεύουσα ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος με λεωνίδιο φρόνιμα για να σταθεί αντάξιος των πιο ένδοξων προκατόχων του. Γι’ αυτό όταν ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β’ του έκανε πρόταση να παραδώσει την Πόλη, έδωσε απάντηση θερμοπυλάχου: «Το την πόλιν σοι δούναι ούτ’ εμού, ούτε των αυτήν οικούντων. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών». Ήταν μια μακρινή απήχηση του «Μολών λαβέ» και πέρασε σαν άλλος Λεωνίδας στην Ιστορία. Έγινε θρύλος, σύμβολο και τραγούδι. Ο Κωνσταντίνος δεν πολέμησε για να νικήσει, πολέμησε για να μην ηττηθεί η τιμή της Βασιλεύουσας. Η πόλη κυριεύεται αλλά δεν παραδίδεται. Στάθηκε άγρυπνος, ακάματος, ακαταπόνητος. Μάχεται σαν τον Αθανάσιο Διάκο με σπασμένο σπαθί. «Απέθανε απάνω στο σπαθί του» όπως λέει το ποντιακό τραγούδι. Μπορεί να σκοτώθηκε στην Πύλη του Ρωμανού αλλά αναστήθηκε στην ψυχή του λαού. Ο Γέρος του Μοριά έλεγε ο τελευταίος υπερασπιστής δεν συνθηκολόγησε αλλά έπεσε πολεμώντας. Και το Γένος μας δεν δέχτηκε το ζυγό της δουλείας, δεν συμβιβάστηκε με τον κατακτητή και σε κάθε ευκαιρία έπαιρνε τα όπλα για να ανακτήσει την ελευθερία του. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έμεινε ο Έλληνας με το μύθο του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά», σύμβολο αθάνατο, ενσαρκωτής του ονείρου και των προσδοκιών του, που κράτησε άσβεστη τη φλόγα του Ελληνισμού γιατί μέσα από τις συμφορές βρίσκουμε την αυτοσυνειδησία μας κι αυτή έχουμε σήμερα ανάγκη για να μην αλλοτριωθούμε. «Η πόλις εάλω! Αλλοίμονον, όμως, αν την αφήσωμεν να αλωθεί εντός μας» (Καθ. Ν. Τωμαδάκης). Όχι λησμονιά αλλά μνήμη για να διατηρηθεί η ιστορική μας συνέχεια μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Νίκος Ι. Κωστάρας